CUỘC KHỦNG HOẢNG THẦM LẶNG

Văn John Dương ngày 9 tháng 6 năm 2024

Giữa bản nhạc hùng tráng của tiến bộ nhân loại, giáo dục đóng vai trò như một dàn nhạc hòa âm, kết nối những trí tuệ cá nhân thành những nhạc cụ, kiến tạo nên sự an lành cho xã hội. Thế nhưng, giữa dàn nhạc ấy vẫn có một nốt trầm lạc lõng khiến người ta chạnh lòng - đó là sự thiếu hụt kỹ năng giải quyết vấn đề trong hệ thống giáo dục của chúng ta. Lỗi lầm lan rộng này, giống như một nhạc trưởng bỏ lỡ nhịp phách, đang đẩy xã hội chúng ta đến bờ vực thiếu văn minh, nơi sự hòa hợp tan rã thành hỗn loạn.

Một xã hội văn minh là minh chứng cho phẩm chất tốt đẹp của cộng đồng. Đó là bức thảm được dệt nên từ những sợi chỉ của lòng tôn trọng lẫn nhau, hành vi đạo đức và tinh thần trách nhiệm chung. Trong thế giới ấy, mỗi cá nhân đều vượt qua những thách thức của cuộc sống với sự tinh tế của một người giải quyết vấn đề dày dạn kinh nghiệm. Họ sở hữu khả năng:

Thảo luận và hợp tác xây dựng, tìm tiếng nói chung giữa những khác biệt để cùng nhau xây dựng các giải pháp.
Tiếp cận mâu thuẫn với tư duy hòa bình và hàn gắn, biến những bất đồng thành cơ hội để phát triển.
Chủ động nhận trách nhiệm và đóng góp tích cực cho sự phát triển của cộng đồng, nuôi dưỡng tinh thần an lạc tập thể.
Kiên định các nguyên tắc văn minh và tôn trọng pháp luật, đảm bảo sự cùng tồn tại hài hòa dựa trên sự hiểu biết lẫn nhau.

Thật đáng buồn, nền giáo dục hiện tại của chúng ta thường bỏ qua việc trau dồi những kỹ năng giải quyết vấn đề then chốt này. Thay vào đó, giáo dục ưu tiên việc học thuộc lòng các sự kiện và con số một cách máy móc, đẩy nghệ thuật giải quyết những phức tạp của cuộc sống ra rìa. Sự nhấn mạnh sai lầm này có những hậu quả sâu rộng, phủ một bóng đen lên nền văn minh của xã hội.

Khi các cá nhân thiếu khả năng giải quyết vấn đề hiệu quả, họ trở nên không được trang bị để điều hướng mạng lưới phức tạp của các tương tác giữa con người. Sự hiểu lầm biến thành xung đột, khác biệt trở thành chia rẽ và cấu trúc xã hội bắt đầu rạn nứt. Việc thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề sẽ tạo ra một xã hội nơi:

Các cá nhân đấu đá để vượt trội về học tập, nghề nghiệp và mục đích cá nhân, bị cản trở bởi việc không thể đưa ra các giải pháp sáng tạo và vượt qua các trở ngại.
Các mối quan hệ trở nên căng thẳng do xu hướng hiểu lầm và xung đột chưa được giải quyết, xói mòn nền tảng của lòng tin và sự đồng cảm.
Sự thờ ơ và thiếu tham gia công dân bắt rễ, vì mọi người cảm thấy không gắn bó với trách nhiệm tập thể để xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
Bản chất của sự văn minh bị sụp đổ, thay vào đó là sự thiếu văn minh, thiếu tôn trọng pháp luật và không quan tâm đến hạnh phúc của người khác.

Tác động của sự thiếu hụt giáo dục này vượt xa những khó khăn của cá nhân, nó thấm nhuần vào chính bản chất của xã hội chúng ta. Khi chứng kiến sự gia tăng các tệ nạn xã hội, bạo lực và sự thiếu tôn trọng ngày càng tăng đối với các chuẩn mực xã hội, chúng ta phải nhận ra nguyên nhân cơ bản - đó là sự thất bại trong việc trang bị kỹ năng giải quyết vấn đề cho thế hệ trẻ.

Để đảo ngược xu hướng đáng thất vọng này, một sự thay đổi mang tính hệ thống trong phương pháp giáo dục là điều cần thiết. Chúng ta cần áp dụng một phương pháp sư phạm nuôi dưỡng khả năng giải quyết vấn đề của học sinh, trao quyền cho các em trở thành kiến trúc sư của một xã hội văn minh hơn. Sự chuyển đổi này đòi hỏi:

Suy nghĩ lại một cách toàn diện về chương trình giảng dạy và phương pháp giảng dạy, đặt kỹ năng giải quyết vấn đề lên hàng đầu trong trải nghiệm giáo dục.
Tạo ra môi trường học tập thúc đẩy tư duy phản biện, sáng tạo và hợp tác, khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào quá trình tìm kiếm giải pháp.
Chuyển đổi mô hình trong các phương pháp đánh giá, vượt ra ngoài việc học thuộc lòng để đánh giá khả năng giải quyết vấn đề của học sinh và năng lực áp dụng kiến thức vào các tình huống thực tế.

Không chỉ bó hẹp trong phạm vi lớp học, một sự thức tỉnh tập thể của xã hội là cần thiết. Chúng ta phải:

Nâng cao nhận thức về kỹ năng giải quyết vấn đề như một kỹ năng sống thiết yếu, nhấn mạnh tầm quan trọng của chúng không chỉ trong học tập mà còn trong các lĩnh vực cá nhân và nghề nghiệp.
Xúc tiến các cơ hội học tập suốt đời nuôi dưỡng sự phát triển liên tục của kỹ năng giải quyết vấn đề ở mọi giai đoạn của cuộc sống.
Nuôi dưỡng một văn hóa đối thoại cởi mở và giải quyết mâu thuẫn, khuyến khích mọi người tiếp cận những thách thức với tư duy thấu hiểu và hợp tác.

Nhiệm vụ trước mắt chúng ta tuy khó khăn nhưng lợi ích thu được thì vô cùng to lớn. Bằng cách giải quyết nguyên nhân gốc rễ của sự thiếu văn minh trong xã hội - đó là thiếu kỹ năng giải quyết vấn đề - chúng ta có thể bắt đầu hành trình hướng tới một tương lai hài hòa và văn minh hơn.

Hãy nắm bắt cơ hội này để trao quyền cho thế hệ trẻ, trang bị cho các em những công cụ cần thiết để điều hướng những phức tạp của cuộc sống và cùng nhau xây dựng một xã hội nơi lòng trắc ẩn, sự thấu hiểu và khả năng giải quyết vấn đề luôn được đề cao. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể biến những nốt trầm lạc lõng của thực tại thành bản nhạc hùng tráng của tiến bộ xã hội.