BÀI HỌC SỐ 15: KIỂM SOÁT ĐỘNG LỰC - NHỮNG CHIẾN LƯỢC ÁP ĐẢO

Mọi người thường xuyên cố gắng kiểm soát - khiến cho bạn hành động theo các lợi ích của họ, duy trì động lực trong phạm vi của họ. Cách duy nhất để chiếm thế thượng phong là biến khả năng kiểm soát của bạn trở nên thông minh và mưu trí hơn. Thay vì cố gắng chế ngự từng cử động của đối phương, hãy hành động để xác định bản chất của chính mối quan hệ. Chuyển mối xung đột vào địa hình mà bạn chọn, thay đổi nhịp bước và nguyên tắc cho phù hợp với bạn. Dùng mưu mẹo để kiểm soát tâm trí đối thủ, nhấn vào những yếu huyệt cảm xúc của họ và thúc ép họ phạm sai lầm. Nếu cần, cứ để cho họ cảm thấy rằng họ đang kiểm soát để họ lơ là cảnh giác. Nếu bạn kiểm soát chiều hướng tổng thể và bố trí trận chiến, bất kỳ điều gì họ làm cũng sẽ nằm trong lòng bàn tay bạn.

Sự kiểm soát là một vấn đề trong mọi mối quan hệ. Bản chất con người vốn ghét cay ghét đắng cảm giác bất lực và cố gắng phấn đấu vì quyền lực. Bất cứ khi nào có sự tương tác giữa hai người hay những nhóm với nhau, có một sự tranh chấp thường xuyên giữa họ để xác định mối quan hệ, xác định ai là người kiểm soát điều này điều nọ. Trận chiến của các ý chí này là không thể tránh khỏi. Công việc của bạn với tư cách một chiến lược gia có hai phần: Đầu tiên, nhìn nhận cuộc đấu tranh giành chính quyền kiểm soát ở mọi phương diện của cuộc sống, và đừng bao giờ để bị đánh lừa bởi những người bảo rằng họ không quan tâm đến việc kiểm soát. Những dạng người này thông thường là những kẻ mánh khoé hơn ai hết. Thứ hai, bạn phải làm chủ nghệ thuật di động đối phương như một con cờ trên bàn cờ, với mục đích và hướng đi cụ thể. Nghệ thuật này đã được trau dồi bởi những tướng lĩnh và chiến lược gia sáng tạo nhất trong suốt nhiều thời đại.

Chiến tranh, trên hết, là một cuộc đấu tranh mà trong đó một bên có thể kiểm soát những hành động của đối phương ở một mức độ lớn hơn. Các thiên tài quân sự như Hannibal, Napoleon, Bonaparte và Erwin Rommel đã khám phá ra rằng cách tốt nhất để thủ đắc sự kiểm soát là xác định được nhịp bước, chiều hướng tổng thể và hình trạng của bản thân cuộc chiến. Điều này có nghĩa là khiến cho kẻ thù chiến đấu theo nhịp điệu của bạn, dẫn dụ họ vào địa thế xa lạ đối với họ và phù hợp với bạn, phát huy được sức mạnh của bạn. Và quan trọng hơn hết, nó có nghĩa là sự tác động đến tâm trí của đối thủ, điều chỉnh chiến thuật của bạn theo những yếu điểm tâm lý của họ.

Một chiến lược gia cao cấp hiểu rằng không thể nào kiểm soát một cách chính xác kẻ thù sẽ phản ứng như thế nào đối với cử động này hoặc nọ. Cố gắng làm như thế sẽ chỉ dẫn tới sự rối trí và kiệt sức. Có quá nhiều điều không thể đoán trước trong chiến tranh và trong cuộc đời. Nhưng nếu chiến lược gia đó có thể kiểm soát được tâm trạng và tư duy của kẻ thù, việc họ sẽ phản ứng ra sao với những chiến thuật của anh ta không phải là vấn đề quan trọng. Nếu anh ta có thể làm cho họ sợ sệt, hoảng hốt, hung hăng thái quá và giận dữ tức là anh ta đã kiểm soát được những hành động của họ ở tầm mức rộng hơn và có thể gài bẫy họ về mặt tinh thần trước khi dồn họ vào góc tường về mặt vật chất.

Sự kiểm soát có thể là khiêu khích hoặc thụ động. Nó có thể là một cú đẩy trực tiếp vào kẻ thù, khiến anh ta lùi lại đánh mất thế chủ động. Nó có thể là giả vờ nằm im, khiến kẻ thù lơ là cảnh giác, hay dụ dỗ anh ta vào một cuộc tấn công khinh suất. Nhà nghệ sĩ của sự kiểm soát đan dệt cả hai phương diện này lại thành một khuôn mẫu có tính tàn phá - tấn công, lùi ra, nhử mồi, áp đảo.

Nghệ thuật này có thể áp dụng một cách vô hạn vào những trận chiến hàng ngày. Nhiều người có khuynh hướng chơi những trò chơi thống trị vô ý thức hay bị cuốn vào việc cố gắng kiểm soát từng cử động của một người nào đó. Trong sự gắng sức xoay sở và xác định quá nhiều, họ tự làm mình kiệt lực, phạm sai lầm, đẩy mọi người ra xa, và cuối cùng đánh mất khả năng kiểm soát tình thế. Nếu bạn thấu hiểu và làm chủ được nghệ thuật này, bạn sẽ dần trở nên sáng tạo hơn trong việc tác động và kiểm soát đối phương. Bằng cách xác định tâm trạng của mọi người, nhịp bước của họ, những khía cạnh liên quan, bạn sẽ thấy rằng hầu hết những điều mà mọi người làm để phản ứng lại các chiến thuật của bạn sẽ gắn kết vào động lực tổng quát mà bạn đã định hình. Họ có thể biết họ đang bị kiểm soát nhưng bất lực không thể chống lại nó, hoặc họ có thể di chuyển theo hướng mà bạn mong muốn mà không nhận ra. Đó là sự kiểm soát tối thượng.

Sau đây là bốn nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật này:

1. Nắm lấy thế chủ động.

Trước khi kẻ thù động thủ, trước khi một yếu tố tình cờ hay những hành động bất ngờ của đối thủ có thể phá hỏng các kế hoạch của bạn, bạn hãy thực hiện một động thái có tính chất công kích để nắm lấy thế chủ động. Khi đó, bạn hãy duy trì một áp lực liên tục, khai thác tối đa lợi thế tạm thời này. Đừng chờ đợi các cơ hội mở ra cho bạn mà hãy tự tạo ra chúng. Nếu bạn là phía yếu hơn, điều này thường sẽ nâng bạn lên cao hơn trong sân thi đấu. Việc đưa kẻ thù vào thế phòng thủ và đối phó sẽ có hiệu quả làm họ mất tinh thần.

2. Chuyển đổi chiến địa.

Theo lẽ tự nhiên, một kẻ thù muốn đánh nhau với bạn trên một địa hình quen thuộc. Địa hình theo nghĩa này là tất cả mọi chi tiết của trận chiến - thời gian, không gian, chính xác là nơi xảy ra trận chiến, ai có liên quan trong cuộc đấu tranh v.v… Bằng cách khéo léo chuyển kẻ thù sang những địa điểm và tình thế xa lạ đối với họ, bạn đã kiểm soát được động lực. Không biết điều gì đang diễn ra, đối thủ của bạn phát hiện ra họ đang chiến đấu theo những điều kiện của bạn.

3. Buộc đối thủ phạm sai lầm.

Kẻ thù của bạn trông cậy vào việc thực hiện một chiến lược tạo nên lợi thế của họ, từng có hiệu quả trong quá khứ. Công việc của bạn có hai phần: giao chiến theo một cách thức khiến họ không thể đưa sức mạnh hoặc chiến lược của mình vào cuộc và tạo nên một mức độ thất vọng đến mức họ phạm sai lầm trong tiến trình. Bạn đừng cho họ có đủ thời gian để làm bất cứ điều gì; lợi dụng những yếu điểm về cảm xúc của họ, làm cho họ càng bực tức càng tốt; bạn đã dụ họ lọt vào những cái bẫy chết người. Chính những bước sai lầm của họ chứ không phải hành động của bạn đem lại cho bạn sự kiểm soát.

4. Vờ như bị kiểm soát một cách thụ động.

Hình thức tối thượng của sự thống trị là khiến cho đối phương nghĩ rằng chính họ mới là người nắm quyền kiểm soát. Tin rằng mình là kẻ ra lệnh, họ ít có khả năng gây trở ngại cho bạn hoặc trở nên phòng thủ. Bạn tạo nên ấn tượng này bằng cách di chuyển với năng lượng của đối phương, rồi dần dần và khéo léo chuyển họ theo hướng mà bạn muốn. Đây thường là cách tốt nhất để kiểm soát đối thủ hung hăng thái quá hoặc công kích một cách thụ động.

"Kẻ xuất chúng trong thực hiện chiến tranh thường ép buộc người khác chứ không để người khác ép buộc mình." Tôn Tử (thế kỷ 4 tr.CN.)

Cuối năm 1940, các lực lượng Anh ở vùng Trung Đông đã có thể bảo đảm an toàn cho các vị trí của họ ở Ai Cập và chiếm lại một phần lớn của Libya mà quân Ý (một đồng minh của Đức) đã chiếm đầu Thế chiến II. Chiếm được thị trấn cảng quan trọng Benghazi, người Anh đã lấy được thế cân bằng để tiến xa hơn về phía tây cho tới Tripoli, cho phép họ hất quân Ý khỏi đất nước này mãi mãi. Khi đó, bất ngờ, họ đã được lệnh dừng tiến quân. Tướng Archibald Wavell, tổng chỉ huy của các lực lượng Anh ở Trung Đông, đang phát động chiến tranh ở quá nhiều mặt trận. Vì quân Ý đã tự chứng tỏ họ khá lạc lõng với tiến hành chiến tranh trên sa mạc, nên người Anh cảm thấy họ có thể đủ sức tạo nên một tuyến phòng thủ ở Libya, xây dựng các lực lượng của họ ở Ai Cập và tiến hành một cuộc đột kích chủ yếu vào quân Ý vào tháng 4 năm sau.

Tin tức rằng một lữ đoàn xe thiết giáp Đức dưới quyền chỉ huy của Tướng Erwin Rommel đã tới Tripoli vào tháng 3/1941 không làm thay đổi kế hoạch của quân Anh. Rommel là một viên chỉ huy xuất sắc trong trận đột kích chớp nhoáng vào Pháp hồi năm ngoái. Nhưng ở đây ông nằm dưới quyền chỉ huy và phụ thuộc vào sự tiếp tế của quân Ý kém cỏi, và lực lượng của ông quá nhỏ để khiến quân Anh phải lo ngại. Ngoài ra, tin tức tình báo tiết lộ rằng Hitler đã cử ông tới đó với nhiệm vụ duy nhất là ngăn chặn không cho quân Anh tiến tới Tripoli.

Thế rồi, không có dấu hiệu gì báo trước, vào cuối tháng 3/1941, xe tăng của Rommel càn quét về phía đông. Rommel đã chia lực lượng nhỏ bé của ông thành nhiều phân đội, và ông tung chúng ra nhiều hướng tấn công vào tuyến phòng thủ của quân Anh đến nỗi khó mà thăm dò được ý định của ông. Những phân đội cơ giới này di chuyển với một tốc độ rất nhanh; tiến quân vào ban đêm dưới ánh sáng lờ mờ, lần này sang lần khác họ khiến cho kẻ thù phải sửng sốt, đột ngột xuất hiện ở bên sườn hoặc phía sau đội hình của họ. Vì tuyến phòng thủ bị vỡ ở nhiều nơi, quân Anh buộc phải rút lui xa hơn về phía tây. Đối với Wavell, người đang theo dõi những sự kiện sau từ Cairo thì đây là một cú sốc và nỗi ô nhục hiển nhiên: Rommel đang gây hỗn loạn với một số xe tăng ít ỏi và thiếu nguồn tiếp tế trầm trọng. Chỉ trong vài tuần, quân Đức đã tiến tới biên giới Ai Cập.

Cái có tính tàn phá nhất trong cuộc tấn công này là phương thức chiến đấu tân kỳ của Rommel. Ông sử dụng sa mạc như thể nó là biển cả. Bất kể những khó khăn về nguồn tiếp tế và địa hình, ông vẫn giữ cho đoàn xe tăng liên tục di chuyển. Quân Anh không thể ngưng canh phòng trong một khoảnh khắc nào và điều này làm họ kiệt sức về mặt tinh thần. Nhưng các cuộc di chuyển của ông, dù có vẻ tuỳ tiện, luôn luôn có một mục đích. Nếu muốn chiếm một thành phố cụ thể, ông sẽ tiến lên theo hướng ngược lại, rồi vòng lại và tấn công từ một hướng bất ngờ. Ông mang theo một đội xe tải khuấy bụi mù trời khiến quân Anh không thể nhìn rõ ông tiến về đâu và để gây ấn tượng về một lực lượng tấn công lớn hơn nhiều so với thực tế.

Rommel thường đi đầu hàng quân, liều chết để có thể có những phán xét nhanh chóng về việc di chuyển, điều các phân đội tới nơi này nơi khác trước khi quân Anh có thời gian để nhận định tình hình. Và ông sử dụng những chiếc xe tăng theo cách trái hẳn với quân Anh, với hiệu quả chết người. Thay vì đẩy chúng tới trước để phá thủng các tuyến của kẻ thù, ông điều động những chiếc xe tăng yếu nhất, rồi lệnh cho chúng rút lui trong cuộc tiếp xúc đầu tiên; xe tăng của quân Anh lúc nào cũng cắn phải câu và đuổi theo, tự làm tung bụi lên đến mức họ không thể nhìn thấy rằng họ đang chạy thẳng vào một tuyến bố trí súng chống tăng của Đức. Khi đã tiêu diệt được một số khá lớn xe tăng của Anh, Rommel lại tiến quân, tàn phá ở phía sau các tuyến của quân Anh.

Thường xuyên bị bám sát gót, buộc phải ra những quyết định gấp gáp để đối phó với những cuộc di chuyển của Rommel, quân Anh phạm vô số sai lầm. Không biết ông sẽ xuất hiện ở đâu kế tiếp, hay từ hướng nào, họ trải mỏng các lực lượng trên những khu vực nguy hiểm rộng mênh mông. Không lâu sau đó, với một tin tức đơn giản rằng một phân đội Đức đang tới gần, Rommel đi đầu, quân Anh đã từ bỏ các vị trí của họ, ngay cả khi họ đông quân số hơn ông nhiều. Cuối cùng, điều duy nhất dừng ông lại là nỗi ám ảnh của Hitler với Nga, khiến Rommel không có đủ nguồn tiếp tế và chi viện cần thiết để chinh phục Ai Cập.

Đây là cách Rommel phân tích tình thế đầu tiên đang chạm trán với ông: Kẻ thù có một vị trí mạnh ở phía đông, và chỉ có thể mạnh lên thêm với nguồn tiếp tế và chi viện đến từ Ai Cập. Rommel có một lực lượng nhỏ hơn nhiều, và ông càng chờ đợi lâu, nó càng trở nên vô dụng. Vì thế ông quyết định không tuân theo lệnh của Hitler, đánh liều sự nghiệp của mình với một chân lý mà ông đã học trong cuộc đột kích chớp nhoáng ở Pháp: việc hạ thủ trước có thể hoàn toàn thay đổi động lực. Nếu kẻ thù là phía mạnh hơn, nó sẽ bực tức và mất tinh thần vì bị dồn vào thế thủ. Vì qui mô của nó lớn hơn và chưa chuẩn bị, nó gặp khó khăn nhiều hơn trong việc tổ chức một cuộc rút lui có trật tự.

Để chiến lược của ông có hiệu lực, Rommel đã tạo nên sự hỗn loạn cực độ trong hàng ngũ quân thù. Trong cơn lúng túng kế tiếp, quân Đức có vẻ như kinh khủng hơn trên thực tế. Tốc độ, cơ động, linh hoạt và sự bất ngờ đã tạo một chung cuộc. Khi kẻ thù đã ngã ngựa, một chiến thuật nghi binh - tiến theo một hướng rồi tấn công từ hướng khác – đã tăng gấp đôi hiệu quả. Một kẻ thù đang rút lui và không có thời gian để suy nghĩ sẽ phạm phải vô số sai lầm nếu bạn tiếp tục duy trì áp lực. Cuối cùng, yếu tố cơ bản trong thành công của Rommel là nắm lấy thế chủ động với một chiến thuật táo bạo, rồi khai thác lợi thế tạm thời này đến mức tối đa.

Mọi thứ trên thế giới này hợp lực với nhau để đặt bạn vào thế phòng thủ. Ở công việc, cấp trên của bạn có thể muốn vinh quang cho chính họ và sẽ làm bạn mất tinh thần để nắm lấy thế chủ động. Mọi người thường xuyên thúc ép và tấn công bạn, giữ bạn ở thế phải đối phó. Bạn liên tiếp bị nhắc nhở về các hạn chế của mình và điều bạn không thể hy vọng hoàn thành. Bạn bị tác động để cảm thấy có lỗi vì điều này điều nọ. Trước khi làm bất kỳ điều gì, bạn cần phải giải phóng bản thân khỏi cảm giác này. Bằng cách hành động một cách táo bạo, trước khi những người khác sẵn sàng, bằng cách di chuyển để nắm lấy thế chủ động, bạn tạo ra hoàn cảnh của riêng mình hơn là chỉ đơn giản chờ đợi cái mà cuộc đời mang đến cho bạn. Cú đẩy ban đầu của bạn sẽ thay đổi tình thế theo mong muốn của bạn. Mọi người buộc phải đối phó với bạn, làm cho bạn có vẻ lớn hơn và mạnh mẽ hơn trên thực tế. Sự kính nể và e dè mà bạn gợi nên sẽ biến thành sức mạnh tấn công, một tiếng tăm đặt trước bạn. Giống như Rommel, bạn cũng phải có một chút điên khùng: sẵn sàng vô định hướng và gây xáo trộn vì chính nó để tiến lên bất kể hoàn cảnh ra sao. Điều đó tuỳ thuộc vào bạn - thường xuyên phòng thủ hay buộc những người khác phải làm điều đó.

TRÍCH: 33 CHIẾN LƯỢC CỦA CHIẾN TRANH - ROBERT GREENE NGUỒN: https://www.chinhnghia.com/33%20Chien%20Luoc%20Cua%20Chien%20Tranh.pdf